Ege Sanayicileri ve İş İnsanları Derneği (ESİAD) Memleketler arası İlişkiler ve Avrupa Birliği Yuvarlak Masası’nın katkılarıyla düzenlenen toplantıda konuşan Ege İhracatçı Birlikleri (EİB) Koordinatör Başkanı Jak Eskinazi, gümrük birliğinden dış ticarette yaşanan sıkıntılara, döviz kurları ve limanlardan sonda karbon düzenlemesi düzeneğine kadar pek çok mevzuda değerlendirmelerde bulundu.
İZMİR İHRACATININ YARIDAN FAZLASI AB’YE
Toplantının açılışında konuşan ESİAD Yönetim Kurulu Lideri Sibel Şiddetli, İzmir’in dış ticaret sayılarına değinerek, “Dış ticaret istatistiklerinde İzmir’e baktığımızda, 2023 yılında 12,9 milyar dolar ithalat, 172 milyar dolar ihracat yapıldığını görüyoruz. İhracatın ithalatı karşılama oranı yüzde 132,8. 2024 yılı birinci 8 ayında 8,4 milyar dolar ithalat, 11,2 milyar dolar ihracat gerçekleşmiş. İhracatın ithalatı karşılama oranının yaklaşık yüzde 133 olduğunu görüyoruz. İzmir, 2017 yılından beri aralıksız olarak, ithalattan çok ihracat gerçekleştirerek, ülkenin dış ticaretinde değerli bir aktör olmaya devam ediyor. 2023 yılında İzmir’in ihracat yaptığı birinci 10 ülke ortasında AB ülkeleri öne çıkıyor. Almanya, ABD, İspanya, Birleşik Krallık, İtalya, Rusya, Fransa, Belçika, Polonya’ya ihracatın yüzde 52,1’i gerçekleştiriliyor” dedi.
ASİMETRİK BİR YAPI VAR
Türkiye ile AB ortasında 28 yıla dayanan bir gümrük birliği olduğunu hatırlatan Şiddetli, kelamlarını şöyle sürdürdü:
”Asimetrik yapısı, kapsamının sonlu olması, müşavere düzeneği ve uyuşmazlıkların halli bakımından yetersiz kalması üzere nedenlerle güncellenmeyi gerektiriyor. Gümrük birliğinin asimetrik yapısının en kıymetli yansıması hür ticaret mutabakatlarında (STA) ortaya çıkıyor. AB’nin STA yaptığı ülkelerle Türkiye STA imzalayamadığı sürece rekabet edebilirliğimiz zorlaşıyor. Türkiye’nin 23 STA’sı karşısında, AB’nin 78 adet STA’sı bulunuyor. AB’nin, Kanada, Vietnam, Güney Afrika, Japonya, Kazakistan, Mısır üzere ülkelerle STA’sı yahut ekonomik işbirliği mutabakatları bulunurken, Türkiye’nin olmadığını görüyoruz. Bu türlü bir tabloda gümrük birliğinin beklentilerimizi karşılaması giderek zorlaşıyor. Hal bu türlü iken, sonda karbon düzeneği AB’nin yeni ticaret siyaseti olarak karşımıza çıkmış durumda. Bu sisteme ahenk sağlayamazsak gümrük birliğinin avantajlarından da yararlanamaz hale geleceğiz. Bu bağlamda Türkiye-BRICS alakalarının gündeme gelmiş olması doğal olarak dikkatleri çekiyor. AB’nin yakın ticaret ortağı Türkiye ile daha fazla yakınlaşmasını, gümrük birliğinin güncellenmesinin önündeki siyasi pürüzleri kaldırmasını bekleyebiliriz. Türkiye’nin her şartta global rekabet şartlarına ayak uydurması ve ticaret savaşlarında yerini alması gerekiyor.”
ESİAD Yönetim Kurulu Üyesi, Memleketler arası İlişkiler ve Avrupa Birliği Yuvarlak Masası Lideri Rebii Akdurak da, iştiraki için Jak Eskinazi’ye teşekkür ederek, “Önümüzdeki aylarda bu tip toplantıları en az ayda bir kere yapacağız. Bunun yanında da bilhassa diplomatlarla, İzmir’deki başkonsolos ve konsoloslarla akabinde fahri konsoloslarımızla burada her ülke ile ilgili fikir alışverişi yapılmasının yararlı olacağını düşünüyoruz. Katılımlarınızdan keyifli oluruz “ dedi.
TÜRKİYE ZİYAN GÖRÜYOR
Türkiye’nin AB seyahatinden kısaca kelam eden Jak Eskinazi, “Avrupa Birliği ile Türkiye arasındaki gümrük birliği 1995 yılında yürürlüğe girdi. O vakitler AB ülkeleriyle toplam ticaretimiz 30 milyar dolar civarındaydı. Bugün 210 milyar dolara çıkardık. Bu başarılı bir sonuç üzere görünüyor fakat aslında potansiyelimiz bunun çok üzerinde. Kotaları aşmamız gerekiyor. Zeytinyağımızı satamıyoruz, tavuğumuzu satamıyoruz. Gümrük birliğini yaparken onlara bir avantaj vermişiz ve hala bunu kullanıyorlar. Şu anda AB’nin pek çok ülkeyle hür ticaret muahedesi var. Kurallara nazaran AB’nin hür ticaret muahedesi imzaladığı ülkeler bizimle de hür ticaret muahedesi imzalamalıydı. Ancak bunu yapmıyorlar. Zira zati avantajı ellerine almışlar. Bize avantaj vermek istemiyorlar. Türkiye bu işlerden çok fazla ziyan görüyor. Türkiye ve AB ortasındaki ticaretin daha adil ve sürdürülebilir bir yere oturtulabilmesi için gümrük birliğinin kapsamının genişletilerek tarım eserlerinin, hizmetlerin ve kamu alımlarının dahil edilmesi, hür ticaret muahedeleriyle ilgili beklentimizin karşılanması gerekiyor” biçiminde konuştu.
BİRAZ DİŞİMİZİ SIKACAĞIZ
Jak Eskinazi, kurların ihracatçıyı ne tarafta etkilediğine ait üyelerden gelen soruya şu karşılığı verdi: “Enflasyonu yenmek için ne gerekiyorsa onu yapmamız lazım. Biraz dişimizi sıkacağız. Fakat bir gerçek var ki kurların enflasyona tesiri fakat yüzde 30’larda. Bu, ekonomistlerin yapmış olduğu hesap. Tamam, kurları artırmayalım lakin ihracatçıyı destekleyen öteki enstrümanlar var. Örneğin 2 puan olan dayanak 5’e çıkabilirse, bunlar ihracatçıya nefes aldırabilecek bahisler. Bu, enflasyonu tetiklemez. Zira siz esasen yüzde 7-8 ile dıştan faizle döviz kullanıyorsunuz. Bu dövizi size kendi ülkenizin ihracatçısı getirecek ki, o daha fazla getirecek. Böylelikle sizin dış ticaret açığınız azalacak. Yalnızca ihracatçınızı ayakta tutmayacaksınız, ülkenin para potansiyelini de çok güçlendireceksiniz. Şu anda ihracatçıların para kazandıklarını sanmıyorum. Genel olarak baktığımızda, Yokuş üst tekerlek çeviriyoruz. Biraz dursak devrileceğiz. O yüzden durmayacağız, hepimiz zirveyi görünceye kadar ilerleyeceğiz. Maalesef ihracattaki döviz kurunun durumu bu.”
ÇANDARLI, TÜRKİYE’NİN “PİRE”Sİ OLABİLİR
Limanlar konusunda da değerlendirmelerde bulunan Jak Eskinazi, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Alsancak limanında geçmiş yıllarda bir özelleştirme süreci yaşadık. Biz de EİB olarak o konsorsiyumun içindeydik. Fakat gerçekleştirilemedi. Şu anda Alsancak limanının pahası, o günkü özelleştirme pahasının üçte biri kadar. Alsancak limanı çalışıyor fakat Aliağa limanları olmasa İzmir’in ihracatı olmazdı diyebilirim. O kadar değerli. Evvelden Alsancak limanı bir numaralı liman iken, ihracatımızın yüzde 60’ını Alsancak limanı, yüzde 40’ını öbür limanlar yaparken, artık tam aksisi duruma geldi. Aliağa limanları ihracatımızın yüzde 70-75’ini, Alsancak limanı lakin yüzde 25’ini yapabiliyor. Bir de bizim Çandarlı limanımız var. Hayli ölçü yatırım yapılmış bir liman. Maalesef son kısmı için birkaç defa ihaleye çıkıldı fakat ihaleye girecek firma bulamadık. Bence çok âlâ çalışılsa, bir özelleştirme kapsamında Çandarlı bitirilebilir ve Ege’ye çok büyük bir kar sağlayabilir. Çinliler, çok büyük ümitlerle Pire limanını aldı lakin liman kentin içinde kaldı ve büyüyemiyor. O yüzden yeni liman arıyorlar. Çandarlı limanı hem onlar için hem de bizim için kıymetli bir aktarma limanı haline gelebilir. Ayrıyeten Aliağa-Bergama aksında yeni OSB’ler, özgür bölgeler kuruluyor. Buraya kurulacak tesislerin ihracatlarını yakın bir limandan yapmaları maliyetlerini çok düşürecektir. Tüm ihracatımızın yüzde 92’si deniz yoluyla oluyor. Çok büyük bir sayı. Bunun için bu limanları genişletip büyütmemiz lazım.”
Jak Eskinazi ayrıyeten Hudutta Karbon Düzenlemesi Düzeneği (SKDM) konusuna da değinerek, bu husustaki takviye programları hakkında bilgi verdi.