Bahar Göçer*
İlk tur seçimleri sona erdi ve muhalefet beklediği sonuçlara ulaşamadı. Demokrasi, insan hakları, adalet, bilim ve sanat üzere kıymetlere değer verenler, aksisi fikirleri destekleyenlerin yüksek oy alması karşısında hayal kırıklığı yaşadılar. Bununla birlikte, ülkenin ekonomik şartları ve sarsıntı üzere faktörler dikkate alındığında, iktidar partisinin tekrar yüksek oy alması da şaşırtan bir durum yarattı. Seçim iki küme ortasında şekillendi. Haritaya bakıldığında, muhalefetin deniz kenarları ve hudutlarda güçlü olduğu, iktidarın ise Anadolu’nun iç kısımlarında çoğunluğu elde ettiği görülüyor. Birinci çeşitte her şey çok hoş olmadı fakat umutlar da bitmiş değil
İkinci çeşitte farklı dinamikler ortaya çıkabilir ve muhalefet istediği sonuçlara ulaşabilir. Seçim sürecinde birçok belirsizlik oluşuyor, bu yüzden sonucu varsayım etmek sıkıntı. Demokrasiye inananlar için ikinci bir baht var ve ümitsizliğe kapılmayalım
Seçimden evvelki günlerde insanların en çok konuştuğu husus, seçim sonuçlarının ne olacağıydı. Mevzu dönüp dolaşıp seçime geliyordu. Lakin bu seçimde farklı bir heyecan vardı. Beklenti, her şeyin çok hoş olacağını söyleyenlerin kazanacağı tarafındaydı. TV’den gördüğüm anket sonuçları da bu türlü gösteriyordu. Tahminen de muhalefetin tesirli olduğu medya ve bağlantı araçları bu formda sunuyordu bilemiyorum. Lakin gördüğüm anketler, seçim sonuçlarını tutturamadılar. Tahminen de anket yapmakla vazifeli olanlar işlerini düzgün yapmadılar. Zira anket işiyle uğraşan bir arkadaşım, anketlerin artık gerçek halde yapılmadığını ve hasebiyle çıkan sonuçların muteber olmadığını söylemişti.
PATRONLAR TİP’E EMEKÇİLER AK PARTİ’YE
Dedim ya, seçime az vakit kala herkesin konuştuğu tek mevzu vardı, o da seçim sonuçlarının ne olacağıydı. Seçim öncesi, 12 inşaat çalışanıyla çay içerken seçim hakkında konuşmaya başladık. İş hayatında siyaset konuşmak çoklukla uygun olmuyor. Bilhassa farklı politik görüşlere sahip beşerler olduğunda patronlar yahut yöneticiler çabucak müdahale ediyor. İş hayatında siyaset olmaz imajı yaratılıyor. Tekrar de merak ettim ve sordum: “Oylarınızı kime vereceksiniz?” Sonuçlar şu biçimdeydi: 7 AKP, 3 CHP, 2 Yeşil Sol. Bu sayıları görünce içimden, “Eyvah tekrar, çalışanların fikirleri değişmemiş” dedim. Bu 7 şahıstan biri mühendisti. Mühendisler ekseriyetle muhalefete oy verirken, bu mühendisin ailesi muhafazakârmış. Öteki 6 kişi de İç Anadolu yahut doğudan çalışmak için gelen ve sistemli Cuma namazına giden, aileleri de muhafazakâr ve düşük gelirli insanların yaşadığı bölgelerde yaşayanlar. Neler duyacağımı bildiğim halde yeniden de sordum: “AKP’ye neden oy veriyorsunuz?” Anında reaksiyon geldi: “Neden oy vermeyelim ki, diğer kime oy vereceğiz? AKP’den daha iyi parti mi var?” O sırada müdahale geldi, siyaset konuşmayın, birbirinizin kalbini kırıyorsunuz, diye. Aşikâr ki siyaset konuştuklarında ortalarında hengame çıkıyor ve kutuplaşma oluşuyordu.
Bir fabrikada husus yeniden siyasete geldi. Çok büyük olmayan, kendi uğraşlarıyla ayakta duran bir yer. İzmir’de çoklukla fabrikalar orta ölçeklidir, birden fazla kendi eforuyla ayakta kalır ve hükümetten takviye gelmez, çalışıp çabalarlar, çok büyümezler. Eskilerin tabiriyle “onmazlar da batmazlar da”. Makine mühendisi işverenle seçimlerle ilgili sohbet ediyoruz. Bu seçimde işverenler TİP’e oy verecek, personeller AKP’ye dedi. Güldük, hakikaten dedi, ben TİP’e oy vereceğim, bizim çalışanların büyük bir kısmı AKP’ye oy verecek.
DEĞİŞİM KORKUSU OYLARI NASIL ETKİLİYOR
Genellikle iş hayatında, muhalefet ve iktidara oy verenleri kategorize etmek kolaydır. Beyaz yakalılardan, AKP’ye oy verenlerin sayısı azdır. Üniversite mezunu olanlar ekseriyetle AKP’ye oy vermezler. Bu durum birçok patron için de geçerlidir. Mühendisler, muhasebeciler, yöneticiler üzere meslek kümeleri ekseriyetle muhalefet partilerine oy verirler. Lakin muhafazakâr bölgelerde okumuş ve ailesi muhafazakâr olan bireyler AKP’ye oy verebilirler. Ortalama üniversite mezunlarının AKP’ye oy verdiğini pek duymadım. Misal formda, kıyı kesitlerde yaşayan beşerler da ekseriyetle AKP’ye oy vermezler.
Ben de 17 yaşına kadar köy hayatı yaşadım, bu yüzden köy hayatını yeterli bilirim. Köyde beşerler dış dünya ile çok fazla etkileşimde olmazlar, Bağlantı kurulan beşerler da çoklukla köydeki öbür insanlardır. Bu nedenle farklı perspektiflerden haberleri olmaz. Benzeri halde, büyük kentte alt gelir seviyesine sahip beşerler da köy hayatında yaşadıkları üzere yaşarlar. Birçoğu köylerinden ayrılıp geçimlerini sağlamak için kente gelmişlerdir ve alıştıkları hayatları sürdürürler. Değişimden korkarlar zira değişimle birlikte bulundukları pozisyonu koruyamayacaklarını düşünürler. Din, onlar için bir emniyet ve sığındıkları limandır. Din ve muhafazakar tavırlar sayesinde kendilerini inançta hissederler.
DEĞİŞİM VAKİT İSTER
İş güvenliğini uygulatmak konusunda çalışanlarla çok fazla sorun yaşıyorum. Bilhassa birinci kez çalışmaya başladığım ve üstte bahsettiğim kategoriye sahip çalışanlarla uyumsuzluk yaşıyorum. İş güvenliği konusunda “Allah ne derse o olur, yazgıda varsa ölürüm yahut kaza geçiririm” üzere tabirlerle tedbirlerin gereksiz olduğunu savunuyorlar. Bu bakış açısını değiştirmek için günlerce gayret sarf edip konuşmalar yapıyorum. Kazaların nasıl meydana geldiğini örnekler vererek anlatıyorum. Uzun uğraşlar sonucunda bu kör inançları yavaş yavaş kırılıyor ve önlemler almaya başlıyorlar. Bu durumu değiştirmek hakikaten sıkıntı oluyor, fakat imkansız değil. Dediğim üzere, bu hususta daima efor harcamak gerekiyor. Ortalama bir yıl boyunca verdiğim gayretler sonucunda gözle görülür değişimler yaşamaya başlıyoruz. Bir yıl sonra iş güvenliği önlemlerine ve alınması gereken tedbirlere direnç göstermeyi bırakıyorlar. Öbür bir alanda da değişim için tıpkı biçimde uğraş harcamak ve onların hayatlarına dokunmak gerekiyor. Aksi takdirde, bu emekçilere diğer prosedürlerle ulaşmak çok güç olabilir
Muhafazakarlık, durumu koruma etmeyi ve değişime direnç göstermeyi söz eder. Değişim gerçekleşse bile epey yavaş gerçekleşir. Bu muhafazakarlık kavramı ekseriyetle iktidar tarafından tercih edilir zira değişim ve dönüşüm çoklukla bir tehdit olarak algılanır. Üstte bahsettiğim beşerler da hayatlarını bu biçimde sürdürürler. Durumlarını koruma eder ve değişime karşı direnirler. Din de değişim ve dönüşüme karşı bir argümana sahiptir. Aslında din ve günlük istikrarlı hayatları, bahsettiğim çalışan kesim için kafidir ve fazlası korkutucu yahut tehlikeli durumlar yaratabilir. Azıcık aşım ağrısız başım üzere bir durum.
Doğal olarak beşerler, oy kullanırken kendilerine en yakın hissettiklerine oy verirler. Personellerle konuştuğunuzda, neden iktidara oy verdiklerini ekseriyetle şöyle anlatır: “O bizden biri, bizim ortamızdan çıktı ve yükseldi. Bizi en düzgün o bilir ve tanır. Bizim onunla gönül bağımız var.” Bazen şöyle şeyler bile söylüyorlar: “Allah ömrümden alsın, ömrüne versin.” Olağanda beşerler bu tıp cümleleri diğerlerine söylemezler. Lakin onlar bu cümleleri söylüyorlar, zira iktidar yenilirse kendilerini de yenilmiş sayacaklar. İktidar sayesinde kendilerini dorukta hissediyorlar.
ASGARİ FİYAT TABAN HAYAT STANDARDI
Ekonomi, seçimlerde tercih için kuşkusuz çok tesirlidir; uzmanlar da bunu bu türlü olduğunu söylüyor. Lakin minimum fiyatla geçinenler için hayat her vakit birebirdir. Onların temel besin ve gibisi gereksinimlerini karşılamaktan öteki pek bir beklentileri yoktur. Taban ücretliler için her vakit her şeyi alamamak, tatil yapamamak, giyeceğe para harcamamak, çocuğunu özel okulda okutamamak üzere şeyler aslında gündemleri değil ya da akıllarına gelmiyor. Çoğunluğu köyden çalışmak için büyük kentlere gelmiş ve köydeki hayatları esasen yokluk içinde geçmiştir. Buradaki taban fiyatla yaşamak aç kalmaya nazaran çok daha âlâ bir nokta, Sonuçta aç değiller, açıkta değiller.
Bir inşaat personeli bana, “Okumuşlar bizi küçük görüyor, bizi karnını kaşıyor diye küçümsüyor ” demişti. Ayrıyeten şöyle devam etmişti: “Şimdi ise bizden biri idarede, daima okumuşlar bizi küçümserdi, artık okumuşlar düşünsün olacakları.” Mühendisler okulu yeni bitirdiklerinde sudan çıkmış balık üzere olurlar. Ne bildiğini bile bilmez. Mühendislik okumanın en büyük avantajı, bir işe birinci girdiğinde kısa müddette işi öğrenip mantık yürütmektir. Bunun dışında üniversitede her şey öğretilmez. Birinci yıllarda ustalar çoklukla mühendislerle dalga geçer, onları küçümserler. Bundan bir çeşit haz alırlar. Sonraları meslekte ilerledikçe bu durum değişiyor alışılmış.
Başarı, insanların içinde derin bir gereksinimdir. Bu muvaffakiyet, bazen maddi kazanımlarla ilişkilendirilirken bazen de zorlukları aşmakla ilişkilendirilir. İnsan tabiatının bir modülü olan bu gereksinim, bireylerin kendilerini tamamlaması için değerlidir. Seçimlerin akabinde iş yerlerine gittiğimde, çoklukla beyaz yakalı çalışanların yüzünde bir kasvet olduğunu fark ederim. Fakat atölyeye adım attığımda, çalışanların yüzlerinin gülümsediğini görürüm. Onların mutluluğunun nedeni, tercih ettikleri parti ya da adayın seçimleri kazanmasıdır. Kendilerinin kazandıklarını düşünerek çok memnundurlar. Bu tercihler ideolojik yahut sınıfsal bir yaklaşımdan daha çok duygusal bir davranıştır.
Çoğunluk olarak muhafazakar çalışanlar çoklukla birebir cümleleri kullanarak milliyetçi bir tavır sergilerler. “Vatan millet Sakarya” onlar için tartışma götürmez husustur. Vatanın bütünlüğü son derece kıymetlidir ve bölünmesine müsaade vermezler. Bu vatanda birçok şeye sahiptirler. Yollar, köprüler, İHA’lar, SİHA’lar üzere ögeler onlar için çok kıymetlidir. Savunma araçları dış mihraklara karşı savaşmak için gereklidir. Tüm Dünya Türklere düşmandır. Türkiye her manada çok güçlü bir ülkedir
KÜRT ÇALIŞANLARIN SESSİZLİĞİ
İnşaat ve fabrikada çalışan Kürt emekçiler de var. İnşaatlarda çalışırken çoklukla küçük konteynerlerde 7-8 kişi birlikte yaşarlar. Çocuk sayıları da fazladır. Siyaset konusunda sohbet etmek zordur, zira Kürt olduklarından ötürü daima dışlanma ve güvensizlik yaşamışlar. Kimliklerini gizlemeyi tercih ederler. Hem iktidara hem de muhalefete oy verenleri var ve ortalarında gençler de bulunmakta. Gençler ekseriyetle babalarının yahut yakınlarının tercih ettiği adaya oy verme eğilimindedir. Ayrıyeten nizamlı olarak Cuma namazına masraf ve muhafazakâr bir ömür sürerler. Temel maksatları kazandıkları parayı memleketlerine göndermektir.
Bu yazıyı yazmamın sebebi, çalışma hayatındaki müşahedelerimi sizlerle paylaşmaktı. İzmir’de beşerler birbirine sıkça sorar, şayet herkes muhalefete oy veriyorsa iktidara oy verenler nerede diye. İnsanların oy tercihlerinin, yaşadıkları bölgeye ve üstte bahsettiğim şartlara bağlı olarak şekillendiğini düşünüyorum. Belirtmek gerekir ki yazdıklarım, kendi gözlemlerimden ve tecrübelerimden elde ettiğim sonuçlardır ve mutlak doğrular değil. Fakat, birçok beşerle çalışma fırsatım olduğu için kendimce genellemeler yaptım.
Bence muhalefet, oy oranını artırmak istiyorsa, hemen bu beşerlerle bağlantı kurarak onları ikna etmeye çalışmalıdır. Ne kadar fazla insan ikna edilirse, o kadar güzeldir. Seçimlerden sonra da, düşük gelir düzeyine sahip ve muhafazakâr olarak tanımlanan bu insanların hayatlarına dokunup farklı bir hayatın mümkün olduğunu anlatmak kıymetlidir. Türkiye’de 8,5 milyon minimum fiyatlı olduğu ve birçoklarının üstte bahsettiğim şartlara sahip olduğu düşünülürse, ülkenin değişmesi ve dönüşmesi için bu çeşit eforlar çok gerekli. Umarım gelecekte her ey çok hoş olur.
*A sınıfı İş Güvenliği Uzmanı