7 Ekim 2023’te Hamas, İsrail’in güneyine daha evvel görülmemiş akınlar düzenledi. Birçok sivil çok sayıda kişinin öldüğü hücumlarda 251 kişi de rehin alındı.
Bu hücum, İsrail ve Hamas ortasında, bölgenin yakın tarihindeki en kanlılarından biri diye tanımlanan topyekun bir savaş başlattı.
BBC, savaş boyunca bilgi topladı ve sayıların ötesindeki kıssaları ortaya çıkartabilmek için savaştan etkilenenlerle görüştü.
Fatma Edaama ve ailesi daima Gazze’nin kuzeyinde yaşadı. Aylar süren cinayelere, yıkıma ve açlığa şahit oldular.
Fatma hayat şartlarını “aşağılayıcı ve utanç verici” diye tanımlyıor.
Bir yıldır derin bir komada uyuyormuş da bir gün bir vakitlerin “güzel ve canlı” Gazzesine uyanacakmış üzere hissediyor.
Fatma umutlu. Kararlılıkla “Yeniden inşa edip, hayata döndüreceğiz” diyor.
Fotoğraf altı yazısı,Gazze kentindeki plajın İsrail’in işgalinden evvelki ve sonraki hali
Gazze’de hayat ve ölüm
Savaş, Eşref el Attar’ın hayatını ebediyen değiştirdi.
Eşref, Gazze’nin güneyindeki Han Yunus kentinde bulunan Avrupa Hastaesi’nde hemşire olarak çalışıyor.
BBC’ye yaptığı açıklmaada eşi ve altı çocuğunun, Gazze’nin orta kesitlerindeki Deyr el Bala’da İsrail hava saldırısı sonucu öldüklerini anlattı:
“Saniyeler içinde, hepsi birden…”
Eşref’in eşi Hala Birleşmiş Milletler (BM) Yakın Doğu’daki Filistinli Mültecilere Yardım ve Bayındırlık Ajansı’nda (UNRWA) çalışıyordu.
En büyük erkek çocukları İhsan 15 yaşındaydı. En küçük çocuğu, Wateen ismini verdikleri kızı yalnızca 20 aylıktı.
Eşref ve Hala’ın ayrıyeten 10 yaşında, ikisi erkek, ikisi kız dördüzleri vardı. Eşref ve Hala onlar için “Allah’ın hediyeleri” diyordu.
Fotoğraf altı yazısı,Hava taarruzunda ölen Eşref’in eşi Hala ve çocukları.
İsrail ordusu, tek tek hava taarruzları hakkında nadiren yorum yapıyor ve Eşref ile ailesinin 18 Ağustos gününün birinci saatlerinde vefatlarına yol açan hücumla ilgili çabucak bir açıklama yapılmadı.
Bir gün sonra gelen yazılı açıklamada ise, ordunun Deyr el Bala’nın dışında “teröristleri etkisiz hale getirmek ve yeraltı ve yerüstündeki karargahların yok etmek” için bir operasyon düzenlediği belirtildi.
Hala ve altı çocuğu, Gazze’deki savaşın başlamasından bu yana ölen 40 binden fazla Filistinli’nin yalnızca bir kısmıydı.
7 Ekim’den sonra, İsrail işgali altındaki Batı Şeria’daki şiddet de tırmandı.
Birleşmiş Milletler’e nazaran 23 Eylül 2024 prestijiyle, işgal altındaki Doğu Kudüs ve Batı Şeria’da 693 kişi öldürüldü. Bunların 676’sı İsrail güçlerince, 12’si de Yahudi yerleşimcilerce öldürüldü.
İsrail, Batı Şeria’daki baskınların İsraillilere karşı Batı Şeria ve İsrail’de düzenlenen ölümcül taarruzlara mani olmayı amaçladığını söylüyor. Şu an vazifedeki İsrail hükümeti periyodunda buralardaki yasa dışı Yahudi yerleşimleri daha da genişledi.
Filistililer, çok sağcı İsrail hükümetinin Batı Şeria’daki yerleşimleri geri dönülemez bir hale getirmeye çalıştığından korkuyor.
İsrail’deki durum
İsrail tarihindeki en çok sayıda ölümlü taarruz olarak bedellendirilen 7 Ekim taarruzlarında, İsrail makamlarının Kasım 2023’teki son bilgilerine nazaran 1200’den fazla kişi hayatını kaybetti.
Aynı gün, 251 kişi de Gazze ve bağlatılı örgütlerce rehin alınıp, Gazze’ye götürüldü.
Son bir yılda, kimi rehineler özgür kaldı. Kimileri diplomatik müzakerelerle, kimileri da askeri operasyonlarla.
34 yaşındaki Yarden Bibas, eşi Şiri ve iki çocukları Hamas tarafından rehin alınanlar ortasındaydı.
29 Kasım 2023’te Hamas, Şiri ve iki çocuğunun tutsak kaldıkları sırada bir İsrail hava akınında öldüklerini argüman etti. İsrail hükümetiyse savın araştırıldığını açıkladı.
Fotoğraf altı yazısı,Ofri Bibas Levy’nin kardeşi Yarden (fotoğraftaki) eşi ve iki küçük çocuğuyla birlikte Hamas tarafından rehin alındı.
Orfi Bibas Levy, Yarden’ın kızkardeşi. Kardeşi ve ailesinin akıbeti konusunda dertli fakat hala sağ olmalarından umutlu.
Esaret altında daha ne kadar sağ kalabileceklerinden emin değil. Şartları “insanlık dışı” diye tanımlıyor, bilhassa de bu kadar küçük çocuklar için.
BBC’ye konuşan Orfi, “inancını sürdürmekte zorlandığını” söylüyor.
75 yaşındaki İsrailli barış eylemcisi Ada Sagi, 7 Ekim’de Nir Oz kibbutzundaki konutundan Hamas tarafından kaçırıldı ve 53 gün boyunca Gazze’de rehin tutuldu.
24 Kasım 2023’e başlayan bir haftalık ateşkes sürecinde salıverilen 105 İsrailli rehineden biriydi.
Takas sırasında, İsrail hapishanelerindeki 240 Filistinli mahkum da hür kaldı.
“Şu anda barışa inanmıyorum” diyor.
Savaşı durdurmak için girişilen diplomatik eforlar şu ane dek işe yaramadı.
Gazze’de sürülen halk: ‘Gidecek inançlı bir yer yok’
BM, 30 Eylül 2024 prestijiyle Gazze nüfusunun 2,1 milyon kişi olduğunu varsayım ediyor. Bunların yüzde 90’ı konutlarından edildi.
Son bir yılda, İsrail ordusu tahliye buyrukları verdi ve insanları “güvenli alanlara” yönlendirdi.
Ağustos 2024’teki bir Birleşmiş Milletler Çocuklara Yardım Fonu (UNICEF) raporunda, Gazze’deki 1,7 milyon kişinin 48 kilometrekarelik bir alana gönderildiğini belirti. Bu da kilometrekareye 35 binden fazla kişinin düşmesi manasına geliyor.
31 yaşındaki Njoud Ebu Kaloub, Gazze’de yerlerinden edildiğ kestirim edilen 1,9 milyon şahıstan biri.
Njoud ve dört çocuğu, İsrail’in tahliye buyrukları ve taarruzları nedeniyle 11 sefer yer değiştirmek zorunda kaldı.
Bazen de çok kalabalık ve hastalıklardan kaçıyorlardı.
Şu ana El Mawasi’deki derme çatma bir çadırda yaşıyor. Han Yunus yakınlarındaki kumlu bir çöl alanı. Daha evvel İsrail tarafından inançlı alan ilan edilmesine rağmen hücuma uğramıştı. Njoud artık yer değiştirmeyi planlamıyor.
Gazze’deki pekçok konutundan olmuş insan üzere Njoud Ebu Kaloub’un savaş sona erdiğinde gidecek bir yeri yok.
Bu yılın Mart ayında BM uzmanları Gazze’deki tüm meskenlerin yüzde 70’inin ya büsbütün yıkıldığını ya da hasar gördüğünü açıkladı.
İsrail Hava Kuvvetleri savaşın yalnızca birinci altı gününde, Gazze’ye 6 binden fazla bomba attı.
İsrail’in Gazze’deki taarruzları, bölgenin kuzey kısmında başladı ve güneyde Mısır hududundaki Refah’a gelene kadar Gazze’nin tamamında dev boyutlarda yıkım ve hasara neden oldu.
Temmuz başında BM, Gazze’deki yapıların yıkımı nedeniyle 40 milyon tondan fazla enkaz biriktiği varsayımında bulundu.
Bu da, Gazze’deki her bir metrekarenin 115 kilo enkazla kaplandığı manasına geliyor.
BM, patlamamış mühimmat ve ziyanlı hususlar taşıyabileceğinden Gazze halkına tehdit oluşturan enkazı temizlemenin 15 yıl sürebileceğini ve 500 milyon dolara mal olabileceğini varsayım ediyor.
BM Kalkınma Programı’nın Mayıs 2024’teki raporunda “Sadece savaş sırasında büsbütün yıkılan barınma hedefli binaların yine yapılması en az 2040’ı bulacak, ki bu da optimist senaryo” denildi.
Asil, savaşta ağabeyini yitirdi. Ailenin kanser hastası annesini Gazze dışına gönderme eforları sonuç vermedi.
Babasında da önemli bir böbrek hastalığı var.
BBC’ye konuşan Asil, şiddetli günlerde artık yaşamaya değecek hiçbir şey kalmadığını düşündüğünü söyledi.
Daha optimist günlerindeyse, babasının ve annesinin tedavi görebilmesini ve Gazze’den ayrılıp, Kıbrıs’taki nişanlısıyla buluşabilmeyi umuyor.
Çatışmadan ziyan görenlerin çaresizce umduğu, bu savaşı kalıcı bir ateşkesle sonuçlandırma umudu giderek uzaklaşıyor.
Bunun yerine durum giderek daha da karmaşıklaşıyor ve şiddet süratle artıp, Orta Doğu geneline yayılıyor.